صنعت داروسازی به‌طور گسترده‌ای تحت قوانین، دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌های خاص اداره می‌شود، زیرا ارتباط مستقیمی با سلامت مردم و مصرف‌کنندگان دارد. در بیانیه‌ای از سازمان بهداشت جهانی صراحتاً گفته شده است که داروسازی جزء لاینفک زنجیره درمان است.
حمایت از حقوق مصرف‌کننده دارو به چه صورت است؟
هر مصرف‌کننده دارای چهار حق اساسی است:
- حق ایمنی
- حق انتخاب
- حق شنیده‌شدن
- حق آگاه و مطلع شدن
چهار حق اضافی بعدا اضافه شد:
- حق جبران خسارت
- حق آموزش مصرف‌کننده
- حق گرفتن خدمات
- حق داشتن محیط زیست سالم و پایدار
جنبه‌های قانونی بهداشت و دارو به چه صورت است؟
- در دسترس بودن محصولات عرضه‌شده
- قیمت
- کیفیت
- توانایی پرداخت
- دسترسی به مشاوره مناسب
مسئولیت مدنی چیست؟
در ادبیات حقوقی، «مسئولیت مدنی» به معنای مسئولیت در مقام خسارتی که شخص به دیگری وارد می‌کند.
«مسئولیت مدنی ناشی از نقض تکلیفی است که در ابتدا توسط قانون مقرر شده است.»
در مورد دارویی که پزشک برای شما تجویز می‌کند سؤال بپرسید.
از عوارض و اثرات آن از پزشک و دکتر داروساز داروخانه کمک بگیرید.
قبل از نهایی شدن نسخه‌ی خود توسط پزشک، تمامی موارد ثبت‌شده را بررسی نمایید.
بند اول: تحویل سالم، با اصالت و تجویزی به بیمار
اولین و بارزترین تعهدی که انتظار می‌رود داروسازان نسبت به بیماران انجام دهند، تعهد آن‌ها در تهیه داروی سالم، معتبر و تجویزشده است. برای انجام این تعهد، داروسازان باید نظارت بر نگهداری و حمل‌ونقل مناسب محصولات دارویی را انجام دهند و این کار را به درستی انجام دهند تا بتوانند به تعهد اصلی خود برای تحویل داروی سالم به بیمار عمل کنند.
در این راستا باید قابلیت‌های محصولات دارویی را در نظر گرفت. داروسازان هم‌چنین باید مواد شیمیایی و داروهای تاریخ مصرف گذشته را دور بیندازند. بنابراین، عدم ارائه دارو بر اساس نسخه پزشک نیز مسئولیت دارد و نشان‌دهنده این تعهد اصلی داروسازان خواهد بود.
بند دوم: ارائه‌ی دستور صحیح مصرف و دادن هشدارهای لازم در مورد داروی تجویزی
به‌منظور تعیین حقوق بیمار در مؤسسات دارویی و بهبود کیفیت خدمات طبق ماده ۲ قانون مربوطه به مقررات امور پزشکی، مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب مجلس شورای اسلامی و آئین‌نامه‌های مربوطه از جمله آئین‌نامه تجهیزات پزشکی و هم‌چنین منشور حقوق بیماران، بیمار باید کاملا متقاعد شده و کاملا توجیه شود. در صورت لزوم، داروساز باید، بیمار را در صورت مصرف هم‌زمان دارو با سایر داروها راهنمایی کنند.
داروساز باید به بیمار در مورد چگونگی استفاده از داروهای تجویزشده در صورت ابتلا بیمار به بیماری‌های زمینه‌ای توصیف کند. داروساز باید میزان دوز تجویزشده را با توجه به شرایط بیمار (سن، وزن و جنسیت) بررسی کند و در صورت لزوم با پزشک معالج مشورت کند.
داروساز باید نسبت به عوارض جانبی مهم دارو مطابق با برگه راهنمای بیمار (بروشور) متناسب به شرایط بیمار هشدار دهد. هم‌چنین داروساز باید به درستی در مورد تجزیه‌وتحلیل عوارض جانبی داروهای تجویزشده مطلع شود و اگر به نظر وی این ترکیبات منجر به آسیب رساندن مصرف‌کننده می‌شود؛ وی باید این وضعیت را به پزشک اطلاع دهد و با او مشورت کند و هم‌چنین وضعیت موجود را به بیمار اطلاع دهد. در غیر این‌صورت، در صورت ضرر و زیان شخصی یا مالی به مصرف‌کننده، وی به همراه پزشک در قبال بیمار نیز مسئولیت دارد و به نوعی وی به دلیل عدم انجام تعهدات خود خسارت وارد کرده است.
بند سوم: نظارت بر اجرای نسخه‌پیچی در داروخانه‌ها توسط سایرین
برای بیان نظارت بر عملکرد دیگران در داروخانه‌ها، داروساز موظف است دارو را از منابع رسمی و معتبر کشور تهیه کند. به‌نوعی، اگر داروها رسما طبق اصول قانونی کشور توزیع شوند، اگر بعدا عوارض جانبی آن مشخص شود، داروساز مسئولیتی ندارد. اما اگر داروی قاچاق یا غیرقانونی در داروخانه توزیع شود؛ مسئولیت خسارات وارده به بیمار به عهده مدیر فنی است و علاوه بر مسئولیت مدنی، تخلف انتظامی محسوب می‌شود.
بند چهارم: حق مسئولیت فنی داروسازان
مدیر فنی در پروژه‌های تولید دارویی جایگاه مهمی است و با توجه به تخصص خود، مسئولیت کنترل دارو و کیفیت آن و انطباق محصول با شرایط قانونی را بر عهده دارد. با توجه به نقش حیاتی مدیر در چنین تولیدات دارویی، خواه این کار در داروخانه‌ها انجام شود یا در شرکت‌های پخش. داروساز در ایران، مانند کشورهای صنعتی حق دریافت هزینه‌ای به نام حق مسئولیت فنی دارد.
مطابق قانون جمهوری اسلامی ایران، داروسازان در قابل تعهدات ذکرشده که مورد بررسی قرار گرفتند، مسئولیت فنی خواهند داشت. حق فنی داروخانه‌ها از سال ۱۳۲۷ در کشور ماه طبق بند ۱۵ قانون تأسیس وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، هرساله اعلام می‌شود و مبلغ تعیین‌شده توسط داروخانه‌ها به‌دست می‌آید. بنابراین، طبق معیارهای پذیرفته‌شده در بیشتر کشورهای جهان، حق فنی، حق پذیرش مسئولیت مدنی داروساز (مدیر فنی) در داروخانه است. به عبارت دیگر داروسازان در ازای دریافت مسئولیت فنی بیش از تعرفه‌های پزشکی تضمین می‌شوند.
اطلاعات مورد نظر باید به درستی در اختیار مصرف‌کننده محصولات دارویی قرار گیرد. حقوق‌دانان غربی به‌‌خاطر داروسازان مزایای ارائه دارو در داروخانه‌ها را می‌پذیرند، که به نوبه خود منجر به ایجاد حق مسئولیت فنی آن‌ها می‌شود.
بند پنجم: مسئولیت داروسازان
با تحمیل مسئولیت به افراد جامعه، هم عمل، هم خسارت جبران می‌شود و هم‌چنین واردکننده را مجبور می‌کند تا در آینده احتیاط بیشتری داشته باشد. هم عاملی برای تنبیه و مجازات اوست و هم بازدارنده‌ای کلی است و باعث صلح و آرامش در جامعه می‌شود.
بازدارندگی ویژه (فردی) نقشی است که مسئولیت مدنی می‌تواند در بازدارندگی واردکننده خسارت از ورود مجدد خسارت داشته باشد.
تردیدی نیست که فرآیند تولید و توزیع دارویی، متفاوت از سایر کالاها است. لذا در اعمال قوانین و مقررات کلی در خصوص آن‌ها بایستی دقت لازم بشود. یکی وضعیت و نیاز مصرف‌کنندگان این نوع کالا و دیگر پیچیدگی این کالا که موجب می‌شود عیوب آن با بررسی عادی قابل شناسایی نباشد و گاه متخصصان نیز در بررسی آن دچار اشتباه شوند. این واقعیات فوق و دیگر حقایق از دلایل ترغیب به تحقیق در زمینه این تولیدات و توزیع آن‌ها نیز هستند.
با توجه به تخصصی بودن فرآورده‌های دارویی و اثبات آن برای بیمار که در برابر تولیدکننده دارو از قدرت و اطلاعات کمتری برخوردار است بسیار دشوار است. در این مورد در جهت حمایت از مصرف‌کننده، داروها باید با ارائه مصادیق جدید، از فیلتر قانونی عبور کرد.
همان‌طور که در کشورهایی نظیر انگلستان به جهت همین دشواری‌ها، مسئولتی محض در خصوص خسارات ناشی از فرآورده‌های دارویی پذیرفته شده است؛ آلمان نیز زمره کشورهایی است که شدیدترین قانون را به لحاظ مسئولیت محض در خصوص فرآورده‌های دارویی دارد.
فرآورده‌های دارویی از جمله کالاهایی هستند که مشمول قوانین حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان قرار گرفته‌اند. فرآورده‌های دارویی، کالاهایی هستند که به سلامت و حیات انسان مربوط بوده و تولید، عرضه و تجویز آن بدون ارائه اطلاعات، عمل خطرناکی است.
