تحول دیجیتال در صنایع داروسازی مشروط به پیوند دانشگاه، صنعت و هوش مصنوعی است. در واقع متخصصان این حوزه معتقدند هوش مصنوعی و نوآوری‌های باز ظرفیت آن را دارند که صنایع دارویی ایران را متحول کنند؛ تحولی که به باور آنها بدون ارتباط مؤثر میان دانشگاه و صنعت محقق نخواهد شد. به گفته آنها، مراکز نوآوری صنایع دارویی نیز امروز دقیقا بخش عمده فعالیت‌های خود را بر همین دو محور متمرکز کرده‌اند.
به گزارش پیوست مدتی است که مراکز نوآوری در صنایع دارویی فعال‌تر از گذشته عمل می‌کنند؛ این مراکز همیشه واحدهای تحقیق و توسعه (R&D) داشته‌اند، اما اکنون حضور و فعالیت آنها محسوس‌تر و پررنگ‌تر شده است و حضور فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و بلاکچین رنگ و لعاب تازه‌ای به آنها بخشیده است.
فناوری فقط هوش مصنوعی نیست
مهدی نریمانی، معاون گروه سرمایه‌گذاری دارویی گلرنگ هم به سرعت نفوذ فناوری در این صنعت اشاره می کند و می‌گوید: «طی سال‌های اخیر صنعت دارو با تحولات جدی در حوزه فناوری‌های نوین روبه‌رو شده است؛ تحولاتی که سرعت و شیب رشد قابل‌توجهی پیدا کرده‌اند. او تاکید می‌کند شرکت‌های بزرگ دارویی امروز علاوه بر هوش مصنوعی از فناوری‌هایی مانند بیگ‌دیتا، یادگیری ماشینی، بلاکچین در زنجیره تأمین دارو، بیولوژی سنتزی، اینترنت اشیای پزشکی و ابزارهای مشابه برای پایش بیماری‌ها، شبیه‌سازی، طراحی دارو، پیش‌بینی عوارض جانبی و بهینه‌سازی ریسک‌های انسانی در کارآزمایی‌های بالینی بهره می‌برند.»
به گفته نریمانی، این فناوری‌ها همزمان باعث کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان برای شرکت‌های دارویی شده و از سوی دیگر برای بیماران و سرمایه‌گذاران نیز جذابیت بالایی دارند. او اضافه می‌کند: «مراکز نوآوری صنایع دارویی امروز بیش از آنکه پژوهشکده‌هایی کلاسیک باشند، به بستری برای همگرایی زیست‌فناوری و فناوری‌های دیجیتال تبدیل شده‌اند و طبیعتاً شرکت‌های سرمایه‌گذاری تمایل بیشتری به ورود به این حوزه پیدا کرده‌اند.»
نریمانی ادامه می‌دهد: «در ایران، استفاده از هوش مصنوعی در صنعت دارو هنوز در مراحل ابتدایی است اما روندی رو به رشد و توسعه دارد. در حال حاضر بیشتر فعالیت‌ها در این حوزه در سطح پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها، رساله‌های دکتری و استارت‌آپ‌ها متمرکز است. این فعالیت‌ها به تدریج در حال بلوغ هستند تا به مرحله‌ای برسند که صنعت نیز بتواند در مقیاس بزرگ از آنها بهره‌برداری کرده و روی این حوزه سرمایه‌گذاری کند.»
او معتقد است ایران با کشورهای پیشرو فاصله زیادی دارد، اما نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه، اختلاف چندانی دیده نمی‌شود. نریمانی تأکید می‌کند: «ما ظرفیت علمی بسیار بالایی داریم و از نظر زیرساختی هم شرایط مناسبی وجود دارد. اگر زیرساخت‌های تکمیلی نیز ایجاد شود، می‌توانیم تحولات بزرگی را در این حوزه رقم بزنیم. در نهایت این مجموعه اتفاقات، موتور نوآوری کشور را فعال خواهد کرد. در بخش تحلیل داده‌های زیستی، مدل‌سازی مولکولی و طراحی اولیه ترکیبات دارویی، استارت‌آپ‌های متعددی فعالند.در بخش‌های مدیریتی‌تر و غیر فنی، از جمله تحلیل داده‌های بازار، پیش‌بینی تقاضا و بهبود زنجیره تأمین نیز شرکت‌های نوپای خوبی شکل گرفته‌اند.در حوزه‌های فنی‌تر، مانند پردازش تصویر داده‌های پزشکی و توسعه الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای غربالگری دارو، ظرفیت‌های نوآورانه‌ای در حال ایجاد است.همچنین ایجاد پایگاه‌های بیگ‌دیتا در حوزه سلامت از دیگر اقدامات رو به رشد این بخش است.»
نریمانی تأکید می‌کند: «حجم سرمایه‌گذاری‌ها، علاقه‌مندی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، فعالیت استارت‌آپ‌ها و حمایت‌های احتمالی نهادهای حاکمیتی، در کنار سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، می‌تواند مسیر تحول را شتاب ببخشد و روند نوآوری در صنعت دارو را سرعت دهد.ایران از نظر ظرفیت علمی وضعیت رو به رشدی دارد و نسبت به بسیاری از کشورهای منطقه نیروی انسانی متخصص‌تری در اختیار دارد. همچنین وجود پارک‌های فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز رشد دانشگاهی، دسترسی روزافزون به سرمایه‌گذاری خطرپذیر و بازارهای بین‌المللی، نقاط مثبتی است که مسیر توسعه این صنعت را تقویت می‌کند.»
معاون گروه سرمایه‌گذاری دارویی گلرنگ، با اشاره به دستاوردهای این مجموعه درباره برخی داروهای بیولوژیک و اشکال مختلف دارویی می‌گوید: «گلرنگ در این حوزه تجربیات بسیار خوبی داشته و بسیاری از این دستاوردها حاصل بهره‌گیری از فناوری‌های نوین بوده است. استفاده از این فناوری‌ها در سال‌های اخیر به شکل چشمگیری افزایش یافته و برخی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، از جمله خود ما، اقدامات قابل توجهی در این زمینه انجام داده‌اند. همچنین جذب نیروهای نخبه و متخصص در این حوزه، زمینه‌ساز تحولات مهمی خواهد بود و طبیعتاً در یکی دو سال آینده نتایج آن در کشور قابل مشاهده خواهد بود.»
او در ادامه به چالش‌های این حوزه اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین موانع ما دسترسی محدود به بازارهای بین‌المللی برای جذب سرمایه‌گذار است که روند کار را دشوار می‌کند. علاوه بر این، مسائل سیاسی همچون تحریم‌ها، محدودیت‌های ناشی از آن و موضوعات اقتصادی مانند نرخ ارز و گرانی فناوری‌های نوین در مقایسه با شرایط اقتصادی کشور، بر روند توسعه تأثیرگذار هستند. همچنین به دلیل قرار گرفتن ایران در دسته کشورهای در حال توسعه، سطح بلوغ بازار پایین‌تر از استانداردهای جهانی است و سرمایه‌گذاری‌های نهادی در این حوزه، متناسب با نیاز و انتظارات انجام نشده است. اما گلرنگ با جدیت و پیگیری بالا، تعاملات گسترده‌ای با استارت‌آپ‌ها و پلتفرم‌های فعال در حوزه دارو و سلامت برقرار کرده و بخشی از آنها را شناسایی کرده است.»
